Co to są odleżyny?
Odleżyny nazywane są też inaczej owrzodzeniami odleżynowymi – to wiele mówi o ich naturze. Są uszkodzeniami skóry i innych tkanek, które wywołuje długotrwały ucisk i wynikające z niego niedokrwienie. Wskutek tego dochodzi do martwicy komórek.
Przez lata szukano sposobów na leczenie odleżyn, jednak dopiero w latach 40 X wieku brytyjska pielęgniarka Doreen Norton zaczęła badania nad wpływem zmiany pozycji pacjenta na pojawianie się odleżyn, zwłaszcza w podeszłym wieku. Jej obserwacje zaowocowały stworzeniem skali Norton, która pomagała w ocenie ryzyka wystąpienia odleżyn u danej osoby. Zagrożenia są w niej określone w sposób opisowy.
Skala Waterlow
Skala Waterlow powstała w 1985 roku na bazie skali Norton. Stworzyła ją inna pielęgniarka, Judy Waterlow wraz z grupą pracujących z nią studentów pielęgniarstwa. Dodała więcej szczegółów i przypisała różnym możliwościom wartości punktowe, co pozwala bardziej obiektywnie stwierdzić, jakie jest ryzyko pojawienia się odleżyn.
Skala Waterlow określa takie czynniki jak:
- płeć, wiek,
- budowę ciała, masę, wzrost,
- stan skóry,
- trzymanie moczu i stolca,
- ruchliwość pacjenta
- laknienie
- odżywianie komórkowe,
- choroby neurologiczne i inne,
- urazy i zabiegi,
- przyjmowane leki.
Przypisanie do tych aspektów odpowiednich wartości punktowych pozwala poznać ryzyko powstania odleżyn:
0-10 pkt. – niskie ryzyko,
11-15 pkt. – średnie ryzyko,
15-20 pkt. – wysokie ryzyko,
21 pkt i więcej – bardzo wysokie ryzyko.
Skala Waterlow i skala Norton dotychczas są najczęściej używane przez pielęgniarki, jednak nie są jedyne. Istnieją też:
- skala Douglas, w której dodane są wskaźniki związane z dusznościami, cukrzycą, chemioterapią i sterydoterapią;
- skala Braden – korzystają z niej głównie Amerykanie;
- skala CBO, która bierze pod uwagę też stan psychiczny i neurologiczny.
Leczenie odleżyn
Ze względu na postać kliniczną powstałe już odleżyny zostały opisane i sklasyfikowane w skali Torrance’a:
Odleżyny I stopnia mają postać zaczerwienienia.
Odleżyny II stopnia to nadżerki i pęcherze. Może im towarzyszyć obrzęk, zaburzenia mikrokrążenia, zmiana temperatury skóry.
Odleżyny III stopnia – uszkodzeniu ulega cała skóra, aż po tkankę podskórną. Brzegi rany są dobrze odgraniczone, a wokół nich pojawia się obrzęk i zaczerwienienie.
Odleżyny IV stopnia – uszkodzona jest cała warstwa skóry oraz tkanki podskórne. Martwica zajmuje całą ranę oraz nachodzi na okoliczne tkanki.
Odleżyny V stopnia – martwica wchodzi głębiej pod tkankę podskórną, może naruszać nawet stawy i kości.
Opatrunek na odleżyny
Opatrunek na odleżyny powinien być sterylnie czysty i często wymieniany. Warto też stosować środki dezynfekujące na rany oraz maści i kremy z dodatkiem antybiotyków i środków dezynfekujących. Wśród nich warto polecić np. Prontosan oraz Rivanol. Odpowiednia dbałość o zmiany pozwoli efektywnie je leczyć, warto jednak pamiętać o profilaktyce odleżyn. Jeśli ktoś z naszych bliskich został unieruchomiony na jakiś czas, konieczne jest zadbanie o zmiany pozycji jego ciała. Warto też zakupić odpowiedni materac na odleżyny. Taki materac ma funkcję zmiany ciśnienia, dzięki której odpowiednio ustawiony materac pozwoli na naprzemienne uciskanie tkanek skóry stykającej się z powierzchnią materaca. Dzięki tym zmianom tkanki są ciągle stymulowane, mają dostęp powietrza, a ucisk nie blokuje przepływu krwi. Odleżyny nie będą się wówczas pojawiały – nadal jednak warto kontrolować stan pacjenta.
Plastry hydrożelowe
Opatrunki hydrożelowe składają się z poliuretanowej, półprzepuszczalnej błony oraz galaretowatej masy złożonej w 90% z wody. Pomagają uwodnić ranę – odleżyny łatwiej goją się w wilgotnym środowisku. Woda pomaga też rozpuścić tkankę martwiczą, co oczyszcza ranę. Opatrunki tego typu pochłaniają też wszelkiego rodzaju wysięki. Można je trzymać na ranie nawet 3 dni, chociaż wskazane jest częstsze wymienianie, by utrzymać jak najlepszą higienę ran.
Dobrymi propozycjami opatrunków hydrożelowych są m.in. Aqua-gel czy żel Intrasite.
Maść pośladkowa na odleżyny
Maść pośladkowa jest wykorzystywana w leczeniu odleżyn, jednak niektóre z nich sprawdzają się też jako preparaty na odparzenia u dorosłych i dzieci.
Wśród tego rodzaju preparatów popularne są maści zawierające w składzie antybiotyki. Jedną z nich jest Maxibiotic – w jego skład wchodzą czy aż trzy antybiotyki o uzupełniającym się działaniu: siarczan neomycyny, siarczan polimyksyny B oraz bacytracyna cynkowa. We wsparciu terapii niej zaawansowanych odleżyn przydatna będzie maść Ranisilver – zawiera ona kwas hialuronowy, który nawilża, oraz mikronizowane srebro działające bakteriobójczo i przeciwzapalnie oraz osłonowo.
Domowe sposoby na odleżyny
Odleżyny, które pojawią się u chorych w warunkach domowych powinny być opatrywane jak każda inna rana. Należy przyłożyć szczególną uwagę do sterylności opatrunków. Ważne też, by zmienić nieco dietę chorego – powinna być ukierunkowana na obniżenie masy ciała chorego, lekkostrawna i wysokobiałkowa – białko pomaga bowiem ranom szybciej i skuteczniej się goić. Lekarz powinien sprawdzić ewentualne niedobory u chorego i zalecić suplementację.
Ważna jest też odpowiednia higiena. Należy używać preparatów myjących o pH 5,5, bez dodatków i substancji zapachowych. Skórę należy też natłuszczać i nawilżać, warto przeprowadzać też krótkie masaże skóry. Konieczne jest częste zmienianie pościeli, a pomieszczenie powinno być wietrzone.
Podsumowanie
Leczenie odleżyn bywa długotrwałe, dlatego najlepiej jest zastosować odpowiednią profilaktykę wobec osoby chorej. Pozwoli to na zminimalizowanie ryzyka pojawienia się odleżyn i znacznie ułatwi ich terapię, jeśli jednak się pojawią. Warto wówczas stosować odpowiednie preparaty, których bogaty wybór da się znaleźć w aptece internetowej liki24.pl.
