Praca w dziale HR, stanowisko samodzielnej kadrowej czy założenie własnego biura kadrowo-płacowego, to ostatnio bardzo popularne wybory wśród pracowników na polskim rynku zatrudnienia. Zapotrzebowanie na osoby zajmujące się tą tematyką wciąż rośnie.
Znaczący wpływ na tę sytuację mają dwa zasadnicze czynniki. Pierwszym z nich jest rozwój gospodarczy, który powoduje powstawanie nowych przedsiębiorstw oraz rozrost tych już istniejących. To z kolei wiąże się z zatrudnianiem coraz większej liczby pracowników, do obsługi których potrzebni są kadrowi.
Ponadto, mamy do czynienia z intensywną legislacją w tym zakresie. Akty prawne z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych są stosunkowo często nowelizowane, a niekiedy nawet gruntownie reformowane. Stąd też wiele osób, które do tej pory samodzielnie zajmowały się tymi kwestiami w mniejszych przedsiębiorstwach, potrzebuje pomocy i tak rozrastają się zespoły HR.
Jeśli uważasz, że kariera w kadrach i płacach byłaby dla Ciebie odpowiednią ścieżką rozwoju, zachęcamy do zapoznania się z podstawowymi informacjami i wiadomościami z tego zakresu. W dalszej kolejności możesz pomyśleć o odbyciu szkolenia z kadr i płac czy zapisaniu się na studia podyplomowe z tej dziedziny. A może jako przedsiębiorcza kobieta zaczynasz myśleć o założeniu swojej firmy? Z pewnością te podstawowe pojęcia kadrowe pojawią się na Twojej ścieżce szybciej niż myślisz.
Praca
Wydawać by się mogło, że jest to pojęcie dość łatwe i zrozumiałe dla każdego użytkownika języka. Jednakże nabiera ono szczególnych konotacji w kontekście prawnym. Żeby móc poprawnie stosować normy z zakresu prawa pracy, należy zrozumieć, czym w oczach ustawodawcy praca jest.
Zacznijmy od tego, co pracą nie jest. Nie zaliczymy do tej kategorii pracy niezarobkowej, pracy społecznej czy hobby. Osoby wykonujące takie czynności co do zasady nie są podmiotami prawa pracy, natomiast niektóre normy są do nich stosowane, jeśli ustawa wyraźnie na to wskazuje. Takie odesłania znajdziemy chociażby w przepisach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Praca jest zatem działalnością zarobkową. Może być wykonywana w dwojaki sposób: na własny rachunek oraz na rzecz drugiego podmiotu, będącego odbiorcą jej wyników. W pierwszym przypadku ustawodawca ma na myśli sytuację zwaną potocznie samozatrudnieniem.
Mowa tutaj o osobach prowadzących działalność na własny rachunek, czyli jednoosobową działalność gospodarczą. W tym zakresie regulacje prawa pracy nie znajdują zastosowani.
Czym jest zatem praca, co do której stosujemy normy kodeksu pracy i innych ustaw? Jest to sytuacja, w której czynności zarobkowe wykonywane są na rzecz pracodawcy. Rozumiana tak praca może być wykonywana w sposób bardziej niezależny, czyli na podstawie umów cywilnoprawnych lub w warunkach podporządkowania w ramach umowy o pracę. Obecnie mamy wiele nowych rodzajów pracy. Mówi się chociażby o pracy zdalnej czy pracy hybrydowej, które jednak jeszcze czekają na uregulowanie w kodeksie oraz odrębnych ustawach i rozporządzeniach.
Idąc dalej, prawo pracy jest gałęzią prawa regulującą stosunki społeczne związane z zarobkowym i dobrowolnym wykonywaniem pracy podporządkowanej. Prawo pracy powstało w celu zapewnienia odpowiednich uprawnień osobom wykonującym pracę. Stanowi swoistą przeciwwagę dla pracodawców, którzy mają przewagę na rynku pracy.
Indywidualne i zbiorowe prawo pracy
Prawo pracy możemy podzielić na indywidualne oraz zbiorowe. Znaczna większość norm tej gałęzi prawa należy do tej pierwszej kategorii. Określa ona prawa i obowiązki w relacji między pojedynczym pracownikiem a pojedynczym pracodawcą. Reguluje więź, w ramach której osoba fizyczna wykonuje pracę za wynagrodzeniem, a pracodawca zatrudnia tę osobę i kieruje wykonywaniem przez nią pracy. Zbiorowe prawo pracy można traktować jako część uzupełniającą prawa pracy w ogóle. Reguluje relacje między reprezentacjami pracowników i reprezentacją pracodawców, czyli jego podmiotami będą związki zawodowe i organizacje pracodawców.
Sam pracodawca w swoim własnym zakładzie występuje jako podmiot indywidualnego i zbiorowego prawa pracy. Na terenie własnego zakładu pracodawca nie potrzebuje reprezentacji, lecz dopiero na poziomie ponad zakładowym musi pojawić się organizacja pracodawców.
Pracodawca
Wiemy już czym jest praca oraz znamy definicję i podział prawa pracy. Przejdźmy zatem do pracodawcy. Pracodawcą zgodnie z pierwszymi artykułami Kodeksu pracy jest jednostka organizacyjna (choćby nie posiadała osobowości prawnej) albo osoba fizyczna, jeśli zatrudniają pracowników.
Zakres podmiotowy możliwości bycia pracodawcą jest określony tak szeroko, by nie stwarzać formalnych ograniczeń w możliwości zatrudniania pracowników. Przepis został stworzony w ten sposób, aby każdy podmiot – jakikolwiek nie byłby jego status – mógł legalnie zatrudnić pracownika o ile tylko potrzebuje pozyskać pracę w tej formie prawnej.
Pracownik
Z zupełnie odwrotną sytuacją mamy do czynienia w przypadku pracownika. Ustawodawca kreuje w tym zakresie katalog zamknięty, wymieniając enumeratywnie wszystkie czynności prawne, które prowadzą do nawiązania stosunku pracy.
Pracownikiem zatem będzie osoba, która skutecznie dokonała jednej z wymienionych w art. 2 Kodeksu pracy czynności. Zdolność do bycia pracownikiem natomiast uregulowana została nieco dalej w kodeksie. Mówi o niej bowiem art. 22.
